TCMB'nin İncelemesi: İhracat Bedeli Satışlarının Etkisi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) uzmanları, 3 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe giren ihracat bedeli satışlarıyla ilgili önemli bir analizi kamuoyuna sundu. Analiz, "İhracat Bedeli Satışı Yapan Firmaların Döviz Geri Alım Davranışları" başlığını taşıyor.
İhracat Bedellerinin Türkiye'ye Geri Getirilmesi
TCMB Uzman Yardımcısı Kadir Gürci ve TCMB Genel Müdür Yardımcısı Ünal Seven tarafından kaleme alınan bu çalışmada, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine dair yöntemlerin 16 Ocak 2020 tarihli ihracat genelgesi çerçevesinde belirlendiği ifade edildi.
Satış ve Geri Alım İlişkisi
Analizde, Hazine ve Maliye Bakanlığının talimatları doğrultusunda, son değişikliklerle birlikte, ihracat bedellerinin %30’unun bankalara satıldığı vurgulandı. 3 Ocak 2022 ile 7 Haziran 2024 tarihleri arasında firmaların döviz alım davranışları incelendi. Analiz, yaklaşık 80 bin firmanın ihracat bedeli üzerindeki döviz alış ve satış işlemlerini değerlendirdi.
Geri Alım Oranları ve Sonuçlar
Çarpıcı bulgulara göre, satışı yapılan ihracat bedelinin %79’u geri alım gerçekleştirmeyen firmalardan oluşmakta. %12'si az geri alım yaparken, %9'u ise satış tutarından daha fazlasını geri aldı. Bu oranlar satılan tutar üzerinden bakıldığında sırasıyla %67, %21 ve %12 olarak belirlendi.
Kur Farkı ve Satış İlişkisi
Yapılan regresyon analizleri, ihracat bedeli satışlarının sektördeki döviz geri alım davranışlarını etkilediğini ortaya koyuyor. TCMB’ye satış sonrası aynı gün döviz alınması durumunda maruz kalınan kur farkı, ortalama olarak binde 8 civarında olduğu tespit edildi.
Düzenlemelerin Etkisi
26 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren kur farkı düzenlemesi, firmaların döviz satıcı olma olasılığını etkileyen diğer bir unsur olarak değerlendirildi. Yüzde 2'lik kur farkı düzenlemesi sonrasında, döviz satışı yapma olasılıkları %11 artış gösterdi.
Sonuçlar ve Öneriler
Bu analiz, ihracat bedeli satışlarının ve ilgili düzenlemelerin firmaların döviz geri alım davranışlarına etkisini çok yönlü ele almaktadır. Firmaların döviz ihtiyacına göre farklılıklar gösterdiği ve yeni düzenlemelerin bu dinamikleri etkileyebileceği sonuçlar arasında yer alıyor.
