Döviz piyasalarında hareketli bir gün yaşandı. Dolar ve euro, 24 Kasım 2023 tarihinde Türk lirası karşısında tarihi zirvelerini gördü. Dolar kuru, 28,74 TL’ye, euro kuru ise 31,40 TL’ye kadar yükseldi. Uzmanlar, döviz kurlarındaki yükselişin nedenlerini ve olası etkilerini değerlendirdi.
Döviz Kurlarındaki Yükselişin Nedenleri Neler?
Döviz kurlarındaki yükselişin birçok faktörün etkisi altında gerçekleştiği belirtiliyor. Bunların başında, küresel piyasalarda ABD dolarının güçlenmesi geliyor. ABD Merkez Bankası (Fed), faiz artırım döngüsünü sonlandırdığını açıkladıktan sonra, ABD ekonomisinin güçlü büyüme performansı ve enflasyon baskısı, doların diğer para birimleri karşısında değer kazanmasına neden oldu. ABD doları, 24 Kasım’da euro karşısında 1,09 seviyesine kadar geriledi.
Bir diğer faktör ise, Türkiye ekonomisindeki belirsizlikler ve riskler. Türkiye, son dönemde hem iç hem de dış siyasi gelişmelerden olumsuz etkilendi. Türkiye’nin Suriye politikası, ABD ile yaşanan vize krizi, AB ile ilişkilerin gerilmesi, Irak ve İran ile sınır sorunları, terörle mücadele, yolsuzluk iddiaları, anayasa değişikliği referandumu, erken seçim tartışmaları gibi konular, Türkiye’nin kredi notunu ve yatırımcı güvenini düşürdü. Türkiye’nin cari açığı, bütçe açığı, enflasyonu, işsizliği, dış borcu gibi makroekonomik göstergeleri de kötüleşti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), faizleri artırmakta yetersiz kaldı ve döviz rezervleri azaldı. Tüm bu faktörler, Türk lirasının değer kaybetmesine yol açtı.
Döviz Kurlarındaki Yükselişin Etkileri Neler?
Döviz kurlarındaki yükselişin, Türkiye ekonomisi ve halkı üzerinde olumsuz etkileri olduğu ifade ediliyor. Bunların başında, enflasyonun artması geliyor. Döviz kurlarındaki artış, ithalat maliyetlerini yükseltiyor ve üretim, tüketim, yatırım gibi ekonomik faaliyetleri olumsuz etkiliyor. Enflasyon, satın alma gücünü azaltıyor ve hayat pahalılığını artırıyor. TCMB, 24 Kasım’da yaptığı açıklamada, enflasyonun 2023 yılı sonunda yüzde 15,5 seviyesinde gerçekleşeceğini tahmin etti.
Bir diğer etki ise, dış borcun artması. Türkiye’nin dış borcu, 2023 yılı üçüncü çeyreği itibarıyla 1,1 trilyon TL’ye ulaştı. Döviz kurlarındaki artış, dış borcun TL cinsinden değerini yükseltiyor ve borç ödeme yükünü artırıyor. Dış borcun büyük bir kısmı, özel sektöre ait. Özel sektör, döviz geliri elde etmekte zorlanıyor ve borçlarını yeniden yapılandırmak için çaba harcıyor. Dış borcun artması, Türkiye’nin kredi notunu ve uluslararası piyasalardaki itibarını da olumsuz etkiliyor.
Döviz kurlarındaki yükselişin bir diğer etkisi ise, sosyal ve siyasi istikrarsızlık. Döviz kurlarındaki artış, halkın refah seviyesini düşürüyor ve memnuniyetsizliği artırıyor. Halk, ekonomik sorunlara çözüm bulunmasını talep ediyor ve hükümete tepki gösteriyor. Hükümet, döviz kurlarındaki artışı dış güçlerin komplosu olarak nitelendiriyor ve milli birlik çağrısı yapıyor. Döviz kurlarındaki artış, siyasi kutuplaşmayı ve kutuplaşmayı derinleştiriyor ve demokratikleşme sürecini zorlaştırıyor.
Döviz Kurlarındaki Yükselişin Önüne Nasıl Geçilebilir?
Döviz kurlarındaki yükselişin önüne geçmek için, uzmanlar bir dizi önlem öneriyor. Bunların başında, ekonomik reformların hayata geçirilmesi geliyor. Türkiye’nin, cari açığını, bütçe açığını, enflasyonu, işsizliği, dış borcunu azaltması ve büyüme potansiyelini artırması gerekiyor. Türkiye’nin, yatırım ortamını iyileştirmesi, üretkenliği artırması, rekabet gücünü yükseltmesi, teknolojiyi geliştirmesi, ihracatı çeşitlendirmesi ve katma değeri yüksek ürünler üretmesi gerekiyor.
Bir diğer önlem ise, para politikasının sıkılaştırılması. TCMB, faizleri artırarak döviz talebini azaltmalı ve Türk lirasını desteklemeli. TCMB, bağımsızlığını korumalı ve piyasa beklentilerine uygun kararlar almalı. TCMB, döviz rezervlerini artırmalı ve döviz piyasasına müdahale etmemeli.
Bir diğer önlem ise, siyasi istikrarın sağlanması. Türkiye, iç ve dış siyasi gelişmelerden kaynaklanan riskleri azaltmalı ve güven tesis etmeli. Türkiye, Suriye politikasını gözden geçirmeli, ABD ile ilişkilerini düzeltmeli, AB ile entegrasyonu hızlandırmalı, komşularıyla işbirliği yapmalı, terörle mücadeleyi sürdürmeli, yolsuzlukla savaşmalı, anayasa değişikliği referandumunu adil ve şeffaf bir şekilde yapmalı, erken seçim tartışmalarını sonlandırmalı.
