Libya'da 2024'e Merkez Bankası ve Devlet Yüksek Konseyi Krizleri Damgasını Vurdu
MUHAMMED SEMİZ - Libya'daki mevcut bölünmüşlük ve istikrarsızlık, 2024 yılına gelindiğinde Merkez Bankası krizi ve Devlet Yüksek Konseyi başkanlık seçimlerindeki anlaşmazlıklarla kendini göstermeye devam ediyor.
Ülkede uluslararası çabalara rağmen hala seçimlerin yapılamaması, çeşitli devlet kurumlarını siyasi çekişme alanına dönüştürüyor. Özellikle doğu ve batı arasında Merkez Bankası yönetimi konusundaki ihtilaf, 2024 yılı boyunca gündemi meşgul etmeye devam ediyor. Ayrıca, Devlet Yüksek Konseyi başkanlık seçimlerinde yaşanan anlaşmazlık ise halen çözüme kavuşturulamamış durumda.
Merkez Bankası Krizi Ülke Gündemine Oturdu
Libya'da Merkez Bankası krizinin patlak vermesine, doğudaki Temsilciler Meclisinin 12 Ağustos'ta aldığı kararlar sebep oldu. Bu kararlar doğrultusunda, 'Libya orduları başkomutanlığı' unvanı, Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi'den Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih'e devredildi.
Başkanlık Konseyi, TM'ye yanıt olarak Merkez Bankası yönetiminin değiştirilmesi kararı aldı. TM'nin desteklediği Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir, 20 Ağustos'ta görevde olduğunu belirtse de, 26 Ağustos'ta yeni yönetim görevi devraldı. Bu durum, doğu ve batı arasındaki siyasi bölünmüşlüğün merkezine oturdu.
Petrol Sahalarının Kapanması
Merkez Bankası krizinin etkileri, TM'nin Libya'nın doğusundaki Usame Hammad hükümetinin aldığı kararla petrol ve ekonomi sahasına taşındı. Hammad, 'Merkez Bankasına müdahale devletin tüm mali işlemlerinin durmasına yol açtı.' diyerek tüm petrol sahaları ve limanlarda 'mücbir sebep' ilan etti ve petrol üretiminin durdurulmasına karar verdi.
Libya'nın günlük ham petrol üretimi, 1 milyon varilden 500 bin varile kadar gerileyerek milyarlarca dolarlık ekonomik zarara yol açtı. Uluslararası bankalar da Merkez Bankası'ndaki yönetim değişikliği nedeniyle swift işlemlerini durdurdu, bu durum krizi daha da derinleştirdi.
Merkez Bankası Krizinin BM Arabuluculuğunda Çözümü
Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL), Merkez Bankası'nın yönetimini belirlemek üzere doğudaki TM ile Trablus'taki Devlet Yüksek Konseyi temsilcileri arasında müzakereler gerçekleştirdi. Uzun görüşmelerin ardından, 25 Eylül'de iki taraf Merkez Bankası yönetiminde Naci İsa ve Meri el-Berasi ile anlaştı.
Yeni yönetim 2 Ekim'de görevine başladı ve 3 Ekim'de petrol sahaları ile limanlar tekrar açıldı, üretim yeniden başladı.
Devlet Yüksek Konseyi Başkanlık Seçimlerindeki Anlaşmazlık
2024 yılına damgasını vuran bir diğer mesele ise Devlet Yüksek Konseyi başkanlık seçimleri oldu. 6 Ağustos 2024'te yapılan seçimlere 3 aday katıldı ancak mecliste salt çoğunluk sağlanamayınca seçimler ikinci tura kaldı. Mevcut Başkan Muhammed Tekale ile Halid el-Mişri arasında geçecek olan ikinci turda oy eşitliği ve geçersiz oy tartışmaları baş gösterdi.
Tekale, konuyu yargıya taşıyacağını belirtirken, Mişri seçimlerinin tamamlandığını iddia etti. İki adayın da başkanlıklarını ilan etmesi üzerine Devlet Yüksek Konseyi içinde çift başlı bir yapı ortaya çıktı.
Mahkeme Süreci ve Tekale'nin Yeniden Başkan Seçilmesi
Mişri, yargının bu durumla ilgili olmadığını söylese de, 25 Eylül'de Güney Trablus İstinaf Mahkemesi, Tekale'nin itirazını kabul ederek başkanlık seçiminin geçersiz olduğuna hukuken karar verdi. Tekale, mahkemenin kararını kabul etti ve yenilenecek başkanlık seçimlerinin kısa sürede yapılacağını bildirdi.
12 Kasım'da yapılan başkanlık seçimlerine Mişri'nin katılmamasıyla, Tekale seçimi kazandı. Ancak Mişri, bu sonucu kabul etmeyerek başkanlık görevine devam edeceğini açıkladı.
