Bağışıklık sisteminin kendi hücre, doku veya organlarına saldırdığı otoimmün hastalıklar, kadınlarda erkeklere göre daha yaygın. Bilim insanları, bunun nedeninin X kromozomunu baskılayan Xist RNA’sı olabileceğini ortaya çıkardı. İşte otoimmün hastalıklar ve Xist RNA’sı arasındaki ilginç bağlantı…
XİST RNA'SI NEDİR VE NASIL İŞLEV GÖRÜR?
Xist RNA’sı, X kromozomu üzerinde bulunan ve X kromozomunu baskılayan bir RNA ipliğidir. RNA, DNA’nın bir kopyası olarak protein üretiminde rol oynar. X kromozomu ise, vücuttaki çoğu proteinin üretimine dair bilgiyi taşıyan eşey kromozomudur. Kadınlarda XX, erkeklerde XY eşey kromozomu bulunur.
Kadınlarda iki tane X kromozomu olması, protein üretiminde aşırılığa yol açmaması için, X kromozomlarından biri Xist RNA’sı tarafından baskılanır. Bu baskılama işlemi, rastgele ve kalıcıdır. Yani, kadınların vücudundaki hücrelerin yarısında bir X kromozomu, diğer yarısında ise diğer X kromozomu baskılanmıştır.
OTOİMMÜN HASTALIKLAR VE XİST RNA'SI ARASINDAKİ İLİŞKİ NEDİR?
Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi hücre, doku veya organlarına saldırdığı hastalıklardır. Lupus, romatoid artrit, tip 1 diyabet, multipl skleroz, tiroidit, çölyak hastalığı gibi pek çok hastalık otoimmün hastalıklar grubuna girer. Otoimmün hastalıkların nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel, hormonal ve enfeksiyonel faktörlerin rol oynadığı düşünülür. Otoimmün hastalıklar, kadınlarda erkeklere göre 2 ila 10 kat daha fazla görülür.
Bilim insanları, ABD merkezli çok uluslu bir araştırmada, otoimmün hastalıkların kadınlarda daha sık görülmesinin nedeninin Xist RNA’sı olabileceğini tespit etti. Araştırmacılar, otoimmün hastalıklarda etkili olan birçok proteinin, Xist RNA’sının X kromozomunu baskılamasına yardımcı olduğunu belirledi. Bu proteinlerin işleyişini laboratuvarda mercek altına alan araştırmacılar, erkek farelerin genetiğini değiştirerek dişi fareler gibi Xist RNA’sı sentezlemesini sağladıklarında, erkeklerin dişilerden daha fazla otoimmün hastalığa sahip olduğunu gözlemledi.
Araştırmacılar, farelerden elde ettikleri verileri insanlara uyarlamak için, 17 kişilik kontrol grubuna ek olarak, 100’ün üzerinde dermatomiyozit, sistemik skleroz ve lupus hastası donörden alınan kan numunesini inceledi.
Araştırmacılar, lupus ve diğer otoimmün bozukluklara sahip kişilerin, Xist RNA’sı ile ilişkili antikor seviyesinin yüksek olduğunu belirledi.
Araştırma yazarlarından Howard Chang, vücutta her gün gerçekleşen normal hücre ölümü sırasında kan dolaşımına birçok bileşiğin salındığını ve bu “hücresel artığın” kadınlarda çok daha fazla Xist RNA’sı ve ilgili proteinleri barındırdığını vurguladı. Chang, bağışıklık hücrelerinin, Xist RNA’sı ve bağlı olduğu proteinleri vücuda zararlı olarak işaretlediği durumlarda otoimmün hastalıkların ortaya çıktığını kaydetti.
OTOİMMÜN HASTALIKLAR NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Otoimmün hastalıkların kesin bir tedavisi yoktur. Ancak, hastalığın belirtilerini azaltmak, organ hasarını önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi yöntemleri uygulanabilir. Otoimmün hastalıkların tedavisinde, genellikle bağışıklık sistemini baskılayan veya düzenleyen ilaçlar, anti-inflamatuar ilaçlar, ağrı kesiciler, hormon replasman tedavisi, fizik tedavi, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi yöntemler kullanılır.
Otoimmün hastalıkların tedavisinde, hastalığın tipi, şiddeti, nedeni ve kişinin durumu göz önünde bulundurulur. Otoimmün hastalıkların tedavisi, uzman bir doktor tarafından planlanmalı ve takip edilmelidir.
