Şah damarı tıkanıklığı, beyin ve gözleri besleyen damarlarda pıhtı oluşması sonucu ani ölüm veya felç riski taşıyan ciddi bir sağlık sorunudur. Erken tanı ve tedavi olmadığı sürece felç ve ölümle sonuçlanabilir? Peki şah damarı tıkanıklığı nedir, nasıl anlaşılır? Tedavisi ve korunma yolları hakkında her şey haber içeriğimizde...
ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI NEDİR?
Şah damarı ya da internal karotid arter (İKA), boynun her iki tarafında derinde bulunan, ortak şah damarından köken alan ve beyin ve gözleri besleyen ana damarlardan biridir. Şah damarı tıkanıklığı, bu damarlarda kan pıhtısı oluşması sonucu kan akışının azalması veya durması durumudur.
Şah damarı tıkanıklığı, beyne yeterli oksijen ve besin taşınamamasına neden olur ve beyin hücrelerinin hasar görmesine veya ölmesine yol açar. Şah damarı tıkanıklığı, kalp ve kanserden sonra en sık ölüme neden olan hastalıklardan biridir.
ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI NEDEN OLUR?
Şah damarı tıkanıklığı, genellikle ateroskleroz adı verilen damar sertliği hastalığı nedeniyle ortaya çıkar. Ateroskleroz, damar duvarlarında kolesterol, yağ, kalsiyum ve diğer maddelerden oluşan plaklar birikmesi sonucu damarların daralması ve sertleşmesi durumudur.
Bu plaklar zamanla büyüyerek damarın iç çapını daraltır ve kan akışını zorlaştırır. Ayrıca bu plaklar yırtılabilir, kanama yapabilir veya koparak kan dolaşımına karışabilir. Bu durumda plak parçaları, kan akışının olduğu yöne doğru ilerleyerek damarın tamamen tıkanmasına neden olabilir.
Şah damarı tıkanıklığına yol açan ateroskleroz hastalığı, bazı risk faktörleri ile ilişkilidir. Bu risk faktörleri arasında şunlar sayılabilir:
* Yüksek tansiyon
* Diyabet
* Yüksek kolesterol
* Sigara kullanımı
* Obezite
* Aile öyküsü
* Yaş
* Cinsiyet
* Stres
* Fiziksel aktivite eksikliği
ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI NASIL ANLAŞILIR?
Şah damarı tıkanıklığı, sinsi bir şekilde ilerleyen ve genellikle belirti vermeyen bir hastalıktır. Ancak bazı durumlarda, şah damarı tıkanıklığı, beyne giden kan akışının aniden kesilmesi sonucu ortaya çıkan inme veya felç belirtileri ile kendini gösterebilir. Bu belirtiler şunlardır:
* Kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük veya felç
* Gözde görme kaybı, bulanıklık, çift görme veya perde inmesi
* Konuşmada bozulma, pelteklik, anlaşılmazlık veya konuşamama
* Baş ağrısı, baş dönmesi, denge kaybı veya bayılma
* Yüzde asimetri, gülümsemede bozulma veya düşme
* Bulantı, kusma, iştahsızlık veya terleme
Bu belirtilerden herhangi biri ortaya çıkarsa, acil tıbbi yardım alınmalıdır. Çünkü şah damarı tıkanıklığı, hayati tehlike oluşturabilir ve kalıcı hasarlara neden olabilir. Bu belirtiler, birkaç dakika ile birkaç saat arasında sürebilir veya tamamen geçebilir. Bu duruma geçici iskemik atak (TIA) adı verilir. TIA, şah damarı tıkanıklığının bir uyarı işareti olup, ileride daha ciddi bir inme yaşanma riskini artırır.
ŞAH DAMARI TIKANIKLI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Şah damarı tıkanıklığı, erken teşhis ve tedavi ile önlenebilir veya tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Tedavi yöntemleri, şah damarındaki daralma veya tıkanma derecesine, hastanın genel sağlık durumuna, yaşına ve inme belirtilerinin varlığına göre değişir. Tedavi yöntemleri arasında şunlar sayılabilir:
İlaç Tedavisi
Kan pıhtılaşmasını önleyen veya azaltan ilaçlar, kan basıncını, kolesterolü ve kan şekeri seviyesini düzenleyen ilaçlar, inme belirtilerini hafifleten ilaçlar kullanılabilir.
Balon Anjiyoplasti
Şah damarındaki daralmış veya tıkanmış bölgeye, kateter adı verilen ince bir tüp ile ulaşılır. Bu tüpün ucundaki balon şişirilerek damar açılır ve kan akışı sağlanır.
Stent Yerleştirme
Balon anjiyoplasti ile birlikte veya tek başına uygulanabilir. Şah damarındaki daralmış veya tıkanmış bölgeye, kateter ile ulaşılır. Bu tüpün ucundaki stent adı verilen metal bir ağ açılarak damarın içine yerleştirilir. Stent, damarın açık kalmasını sağlar ve kan akışını düzenler.
Cerrahi Müdahale
Şah damarındaki daralmış veya tıkanmış bölgeye, boyundan yapılan bir kesi ile ulaşılır. Bu bölgedeki plaklar temizlenir ve damar onarılır. Bu işleme endarterektomi adı verilir.
ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞINDAN KORUNMANIN YOLLARI NELERDİR?
Şah damarı tıkanıklığından korunmak için, ateroskleroz hastalığının risk faktörlerini azaltmak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek gerekir. Bu amaçla şunlar yapılabilir:
* Düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak ve şah damarı darlığı veya tıkanıklığı olup olmadığını kontrol ettirmek
* Sağlıklı ve dengeli beslenmek, tuz, şeker, yağ, kolesterol ve kalori içeren yiyeceklerden kaçınmak, sebze, meyve, lifli gıdalar, balık ve yağlı tohumlar tüketmek
* Düzenli egzersiz yapmak, fiziksel aktiviteyi artırmak, hareketsiz kalmamak, ideal kiloyu korumak
* Sigara ve alkol kullanımından uzak durmak, bırakmak veya azaltmak
* Stresi yönetmek, rahatlama teknikleri uygulamak, hobiler edinmek, sosyal destek almak
* Kan basıncını, kolesterolü ve kan şekeri seviyesini ölçtürmek, normal sınırlarda tutmak, gerekirse ilaç kullanmak
* Aile öyküsü varsa, genetik test yaptırmak, risk faktörlerine daha dikkat etmek
Şah damarı tıkanıklığı, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ancak tedbir alınmazsa, ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, şah damarı tıkanıklığından korunmak için, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak önemlidir.
